Từ thuở khai sinh, Bitcoin đã phát triển rất chậm trong một khoảng thời gian. Tuy nhiên, một bước tiến triển mới trong hệ sinh thái Bitcoin gần đây đã xuất hiện: giao thức Ordinals.
Trong bài viết này, CoinEx sẽ giúp quý độc giả hiểu thêm về giao thức Ordinals qua những phân tích bên dưới.
Giao thức này giúp Bitcoin thu hút thêm dòng tiền mới đổ vào và tạo ra một hệ sinh thái sôi nổi. Các thợ đào cũng được hưởng lợi nhiều hơn khi giao thức thu hút được người dùng và giao dịch mới vào mạng lưới. Tính đến ngày 31/05, đã có hơn 10 triệu bản ghi dữ liệu (inscription) được tạo ra với chi phí hơn 1600 BTC và phí giao dịch vượt hơn 40 triệu USD.
Dù vậy, bước tiến mới này cũng gây ra một số tranh cãi trong cộng đồng Bitcoin khi các nhà phê bình cho rằng nó làm lệch đi quỹ đạo ban đầu của Bitcoin và tạo ra mớ hỗn độn trong không gian block quý giá.
SegWit Bitcoin được chính thức kích hoạt vào tháng 8/2017. Chúng cho phép mỗi khối chứa nhiều giao dịch hơn mà không cần trực tiếp tăng giới hạn nguyên bản là 1MB. Nâng cấp này mở ra khái niệm “dữ liệu witness” bằng cách chuyển một số thông tin (như chữ ký giao dịch) vào dữ liệu witness để giảm không gian khối của mỗi giao dịch và gián tiếp nâng cao khả năng xử lý của mạng lưới.
Tuy nhiên, đối với các nút hỗ trợ SegWit, dữ liệu thực tế nhận được thường lớn hơn 1MB (khối + dữ liệu witness) vì dữ liệu witness được lưu trữ riêng.
Đây là một ví dụ của script gốc không sử dụng SegWit:
Chữ ký Schnorr làm cho các script nhiều chữ ký không thể phân biệt được với script chữ ký đơn, cung cấp sự riêng tư nâng cao cho tất cả người dùng Taproot. Hơn hết, Taproot loại bỏ giới hạn kích thước của dữ liệu witness trong giao dịch và cho phép lưu trữ dữ liệu lên đến 4MB trên BTC.
Tận dụng các tính năng kỹ thuật của SegWit và Taproot trên mạng Bitcoin, giao thức này cho phép khai thác, chuyển nhượng và phá hủy trực tiếp các NFT trên blockchain Bitcoin.
Ordinals giới thiệu hai khái niệm quan trọng: số thứ tự ordinal và inscription.
Số thứ tự Ordinal: vì Bitcoin dựa trên mô hình UTXO, mỗi giao dịch có thể được truy vết trở lại tất cả các giao dịch liên quan. Ordinals sử dụng thuật toán first-in-first-out (FIFO) để gán các Satoshi cụ thể vào đầu vào của mỗi giao dịch ứng với đầu ra. Nghĩa là theo quy tắc FIFO, mỗi Satoshi trong mỗi giao dịch có thể được nhận dạng bằng một số thứ tự độc nhất.
Tương tự như việc gán một số seri cho mỗi tờ tiền giấy, nó cung cấp mỗi Satoshi một bộ nhận dạng duy nhất, cho phép chúng ta truy vết quá trình lưu thông và nhận dạng các cá nhân đã sở hữu và sử dụng Satoshi trước đó. Từ góc nhìn kỹ thuật, Ordinals cung cấp một công cụ (https://github.com/casey/ord) để giao tiếp với các node Bitcoin Core và theo dõi các mục của tất cả các Satoshi off-chain.
Incription: liên quan đến việc lưu trữ nội dung tùy ý trong script Taproot (P2TR). Vì các script Taproot hầu như không có hạn chế về nội dung cũng như dữ liệu witness có giá thành rẻ, văn bản/hình ảnh/âm thanh/video có thể được tạo thành các tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số hoặc NFT trên từng Satoshi riêng lẻ miễn là kích thước không vượt quá 4MB.
Nội dung của các inscription được bao hàm trong script hướng dẫn của OP_FALSE OP_IF...OP_ENDIF và không được thực hiện bởi các thợ đào. Nội dung bắt đầu bằng chuỗi "ord" để chỉ ra đó là một inscription và theo sau là OP_PUSH 1 - lần đẩy tiếp theo chứa loại nội dung. Tiếp đến là OP_PUSH 0 để xác định rằng lần đẩy dữ liệu tiếp theo bao gồm nội dung chính nó.
Đây là một ví dụ:
Về cơ bản, giao thức Ordinals gán một bộ nhận dạng duy nhất cho mỗi Satoshi và liên kết nó với metadata trong dữ liệu witness, từ đó tạo ra các NFT có thể truy vết. Hơn nữa, nhờ vào sự nhất quán mạnh mẽ của Bitcoin, sau khi các tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số hoặc NFT được khai thác, chúng sẽ tồn tại mãi mãi như một phần không thể thiếu của mạng lưới.
Không giống như những gì đã xảy ra với hệ sinh thái Ethereum, giao thức này ban đầu tạo nên một cơn sốt NFT trên mạng lưới Bitcoin, tiếp đến là sự bùng nổ của FT, đặc biệt là token BRC-20. Các dự án NFT nổi bật như Bored Ape Yacht Club (BAYC) bắt đầu phát hành NFT trên Bitcoin thông qua giao thức Ordinals, trong khi các dự án Ordinal NFT cũng có được sự phổ biến từ thị trường.
Các inscription Bitcoin lưu trữ toàn bộ nội dung trong các Taproot script, trong khi các NFT Ethereum thường phụ thuộc vào URIs (Uniform Resource Identifiers) để xác định dữ liệu liên quan, cho phép mạng xác định tài nguyên truyền thông (như hình ảnh) liên kết với các NFT cụ thể.
Tuy nhiên, những tài nguyên này thường được lưu trữ trên các máy chủ tập trung, song chúng có thể bị mất hoặc bị sửa đổi. Đối với vấn đề này, inscription Bitcoin đem lại một giải pháp thay thế phi tập trung và hạn chế rủi ro hơn.
Tiêu chuẩn BRC-20 - đề xuất bởi người dùng Twitter @domodata vào ngày 08/03/2023, được giới thiệu như một tiêu chuẩn FT dựa trên giao thức Ordinals. Tương tự như ERC20, tiêu chuẩn BRC-20 cho phép phát hành token trên mạng lưới Bitcoin.
BRC-20 token là những tệp JSON được mint trên Satoshis và xác định các thông tin cơ bản như tên, nguồn cung và lượng mint lớn nhất cho một token cũng như các thông số kỹ thuật Deploy, Mint, và Transfer. Chẳng hạn, ORDI là một token BRC-20 đầu tiên và thành công nhất với nguồn cung tổng là 21 triệu và vốn hoá mint là 1000 mỗi lần.
Ví dụ của Deploy:
Đến nay, khối lượng inscription trên Ordinals đã giảm xuống khoảng 1/10 so với mức cao nhất. Tuy khối lượng giao dịch của các token BRC-20 đã giảm, phí giao dịch tích lũy liên kết với chúng vẫn chiếm một phần lớn tổng phí giao dịch Bitcoin.
Do đó, các giao thức token mới đã xuất hiện bao gồm ORC-20, SRC-20, BRC-21 và BRC-30, giúp cung cấp các tính năng toàn diện hơn cho hệ sinh thái Ordinals:
Giao thức này hứa hẹn mở ra các khả năng thay đổi trong mô hình phí mining theo các đợt halving của Bitcoin trong tương lai.
Được thành lập với ý tưởng ban đầu là tạo ra một môi trường giao dịch crypto tôn trọng và bình đẳng, CoinEx cam kết xóa bỏ các rào cản tài chính và cung cấp cho người dùng một trải nghiệm giao dịch an toàn và thuận tiện.
Trong bài viết này, CoinEx sẽ giúp quý độc giả hiểu thêm về giao thức Ordinals qua những phân tích bên dưới.
Bitcoin Ordinals là gì?
Ordinals cho phép người dùng lưu trữ các tài sản mã hóa độc nhất và xác thực trên các Satoshi cụ thể trong mạng Bitcoin.Giao thức này giúp Bitcoin thu hút thêm dòng tiền mới đổ vào và tạo ra một hệ sinh thái sôi nổi. Các thợ đào cũng được hưởng lợi nhiều hơn khi giao thức thu hút được người dùng và giao dịch mới vào mạng lưới. Tính đến ngày 31/05, đã có hơn 10 triệu bản ghi dữ liệu (inscription) được tạo ra với chi phí hơn 1600 BTC và phí giao dịch vượt hơn 40 triệu USD.
Dù vậy, bước tiến mới này cũng gây ra một số tranh cãi trong cộng đồng Bitcoin khi các nhà phê bình cho rằng nó làm lệch đi quỹ đạo ban đầu của Bitcoin và tạo ra mớ hỗn độn trong không gian block quý giá.
Nền tảng của giao thức Ordinals
Segregated Witness (SegWit)
Những nhà phát triển Bitcoin Core trước đây đã phản đối việc tăng giới hạn kích thước khối mà không có cải tiến kỹ thuật và cân nhắc chi tiêu cho nguồn lực cân bằng.SegWit Bitcoin được chính thức kích hoạt vào tháng 8/2017. Chúng cho phép mỗi khối chứa nhiều giao dịch hơn mà không cần trực tiếp tăng giới hạn nguyên bản là 1MB. Nâng cấp này mở ra khái niệm “dữ liệu witness” bằng cách chuyển một số thông tin (như chữ ký giao dịch) vào dữ liệu witness để giảm không gian khối của mỗi giao dịch và gián tiếp nâng cao khả năng xử lý của mạng lưới.
Tuy nhiên, đối với các nút hỗ trợ SegWit, dữ liệu thực tế nhận được thường lớn hơn 1MB (khối + dữ liệu witness) vì dữ liệu witness được lưu trữ riêng.
Đây là một ví dụ của script gốc không sử dụng SegWit:
Và đoạn script sử dụng SegWit:
Taproot
Năm 2021, Taproot - một trong những nâng cấp kỹ thuật quan trọng nhất của mạng Bitcoin sau SegWit - chính thức được trình làng và giới thiệu tính năng script mới là chữ ký Schnorr và đầu ra Pay-to-Taproot (P2TR).Chữ ký Schnorr làm cho các script nhiều chữ ký không thể phân biệt được với script chữ ký đơn, cung cấp sự riêng tư nâng cao cho tất cả người dùng Taproot. Hơn hết, Taproot loại bỏ giới hạn kích thước của dữ liệu witness trong giao dịch và cho phép lưu trữ dữ liệu lên đến 4MB trên BTC.
Ordinals được khai sinh như thế nào?
Việc kích hoạt SegWit và Taproot đã đặt nền tảng cho Ordinals. Được đề xuất vào tháng 01/2023, Ordinals là một giao thức gán mã số off-chain của Satoshi (đơn vị nhỏ nhất của Bitcoin) và dần dần đạt được sự đồng thuận trên thị trường.Tận dụng các tính năng kỹ thuật của SegWit và Taproot trên mạng Bitcoin, giao thức này cho phép khai thác, chuyển nhượng và phá hủy trực tiếp các NFT trên blockchain Bitcoin.
Ordinals giới thiệu hai khái niệm quan trọng: số thứ tự ordinal và inscription.
Số thứ tự Ordinal: vì Bitcoin dựa trên mô hình UTXO, mỗi giao dịch có thể được truy vết trở lại tất cả các giao dịch liên quan. Ordinals sử dụng thuật toán first-in-first-out (FIFO) để gán các Satoshi cụ thể vào đầu vào của mỗi giao dịch ứng với đầu ra. Nghĩa là theo quy tắc FIFO, mỗi Satoshi trong mỗi giao dịch có thể được nhận dạng bằng một số thứ tự độc nhất.
Tương tự như việc gán một số seri cho mỗi tờ tiền giấy, nó cung cấp mỗi Satoshi một bộ nhận dạng duy nhất, cho phép chúng ta truy vết quá trình lưu thông và nhận dạng các cá nhân đã sở hữu và sử dụng Satoshi trước đó. Từ góc nhìn kỹ thuật, Ordinals cung cấp một công cụ (https://github.com/casey/ord) để giao tiếp với các node Bitcoin Core và theo dõi các mục của tất cả các Satoshi off-chain.
Incription: liên quan đến việc lưu trữ nội dung tùy ý trong script Taproot (P2TR). Vì các script Taproot hầu như không có hạn chế về nội dung cũng như dữ liệu witness có giá thành rẻ, văn bản/hình ảnh/âm thanh/video có thể được tạo thành các tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số hoặc NFT trên từng Satoshi riêng lẻ miễn là kích thước không vượt quá 4MB.
Nội dung của các inscription được bao hàm trong script hướng dẫn của OP_FALSE OP_IF...OP_ENDIF và không được thực hiện bởi các thợ đào. Nội dung bắt đầu bằng chuỗi "ord" để chỉ ra đó là một inscription và theo sau là OP_PUSH 1 - lần đẩy tiếp theo chứa loại nội dung. Tiếp đến là OP_PUSH 0 để xác định rằng lần đẩy dữ liệu tiếp theo bao gồm nội dung chính nó.
Đây là một ví dụ:
Inscription Bitcoin giống như một phong thư đi kèm với mỗi tờ tiền giấy có một số seri duy nhất và chúng ta có thể đặt các tác phẩm nghệ thuật quý giá hoặc các bức ảnh vào phong thư đó.
Về cơ bản, giao thức Ordinals gán một bộ nhận dạng duy nhất cho mỗi Satoshi và liên kết nó với metadata trong dữ liệu witness, từ đó tạo ra các NFT có thể truy vết. Hơn nữa, nhờ vào sự nhất quán mạnh mẽ của Bitcoin, sau khi các tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số hoặc NFT được khai thác, chúng sẽ tồn tại mãi mãi như một phần không thể thiếu của mạng lưới.
NFT trên Bitcoin
Giao thức Ordinals đã mang đến một chiều hướng mới cho Bitcoin, mở rộng ứng dụng vượt lên trên phương thức thanh toán truyền thống và lưu trữ giá trị bằng NFT và FT.Không giống như những gì đã xảy ra với hệ sinh thái Ethereum, giao thức này ban đầu tạo nên một cơn sốt NFT trên mạng lưới Bitcoin, tiếp đến là sự bùng nổ của FT, đặc biệt là token BRC-20. Các dự án NFT nổi bật như Bored Ape Yacht Club (BAYC) bắt đầu phát hành NFT trên Bitcoin thông qua giao thức Ordinals, trong khi các dự án Ordinal NFT cũng có được sự phổ biến từ thị trường.
Các inscription Bitcoin lưu trữ toàn bộ nội dung trong các Taproot script, trong khi các NFT Ethereum thường phụ thuộc vào URIs (Uniform Resource Identifiers) để xác định dữ liệu liên quan, cho phép mạng xác định tài nguyên truyền thông (như hình ảnh) liên kết với các NFT cụ thể.
Tuy nhiên, những tài nguyên này thường được lưu trữ trên các máy chủ tập trung, song chúng có thể bị mất hoặc bị sửa đổi. Đối với vấn đề này, inscription Bitcoin đem lại một giải pháp thay thế phi tập trung và hạn chế rủi ro hơn.
Tiêu chuẩn BRC-20 - đề xuất bởi người dùng Twitter @domodata vào ngày 08/03/2023, được giới thiệu như một tiêu chuẩn FT dựa trên giao thức Ordinals. Tương tự như ERC20, tiêu chuẩn BRC-20 cho phép phát hành token trên mạng lưới Bitcoin.
BRC-20 token là những tệp JSON được mint trên Satoshis và xác định các thông tin cơ bản như tên, nguồn cung và lượng mint lớn nhất cho một token cũng như các thông số kỹ thuật Deploy, Mint, và Transfer. Chẳng hạn, ORDI là một token BRC-20 đầu tiên và thành công nhất với nguồn cung tổng là 21 triệu và vốn hoá mint là 1000 mỗi lần.
Ví dụ của Deploy:
Ví dụ của Transfer:
Vào đầu tháng 5, ngay khi một số sàn crypto bắt đầu bán token BRC-20, một vài token BRC-20 thuộc danh mục meme trở thành chủ đề của việc đầu cơ thị trường, làm thúc đẩy tâm lý FOMO xoay quanh chúng. Điều này gây ra sự tắc nghẽn hiếm gặp trên mạng Bitcoin do số lượng giao dịch lớn, thậm chí chi phí giao dịch vượt qua phần thưởng khối. Chính vì sự cố nói trên nên trải nghiệm hài lòng của người dùng là quá xa vời và cơn sốt thị trường cũng không kéo dài lâu.
Đến nay, khối lượng inscription trên Ordinals đã giảm xuống khoảng 1/10 so với mức cao nhất. Tuy khối lượng giao dịch của các token BRC-20 đã giảm, phí giao dịch tích lũy liên kết với chúng vẫn chiếm một phần lớn tổng phí giao dịch Bitcoin.
Sau khi BRC-20 ra đời
Mặc dù BRC-20 ngày càng phổ biến, nó vẫn đối mặt với một số hạn chế như độ dài tên (chỉ có 4 ký tự), các chức năng còn đơn giản và rủi ro đối với các cuộc tấn công gian lận double-spending.Do đó, các giao thức token mới đã xuất hiện bao gồm ORC-20, SRC-20, BRC-21 và BRC-30, giúp cung cấp các tính năng toàn diện hơn cho hệ sinh thái Ordinals:
- ORC-20 được thiết kế để tương thích ngược với BRC-20. Nó nhằm mục đích cải thiện tính tương thích, khả năng mở rộng và bảo mật, loại bỏ khả năng double-spending và hỗ trợ việc hủy giao dịch.
- SRC-20 có các thông số kỹ thuật tương tự như BRC-20 (dựa trên Ordinals) nhưng khác là dựa trên giao thức BTC Stamps. Stamps nhúng hình ảnh base64 vào đầu ra giao dịch BTC để vĩnh viễn lưu trữ dữ liệu tương ứng trên Bitcoin blockchain. Tuy nhiên, nó bị hạn chế về khả năng lưu trữ dữ liệu chỉ với 8 KB.
- BRC-21 nhằm mục đích đưa tài sản cross-chain vào mạng Bitcoin. Ví dụ, nó cho phép tạo ra phiên bản BRC-20 của tài sản từ các mạng khác (như ETH và DAI) trên Bitcoin. Cách triển khai BRC-21 tương tự như BRC-20 nhưng nó bổ sung hai trường mới: một cho source chain và một cho hợp đồng token của source chain.
- BRC-30 là cơ chế staking cho BTC và token BRC-20 cũng như mở rộng chức năng của token BRC-20 và giới thiệu mô tả về staking. Với BRC-30, người dùng có thể thế chấp các token BRC-20 và BTC của mình để nhận được token BRC-30 tương ứng làm phần thưởng, mang đến nhiều cơ hội đầu tư hơn.
Xu hướng tiếp theo
Chính sự ra đời của Ordinals kéo theo các lợi ích khác như công nghệ ứng dụng và giao thức mới đã làm cho Bitcoin trở nên đặc biệt và ngày càng phát triển hơn. Có thể nói, Bitcoin sẽ trải qua một đợt halving nữa vào năm 2024, làm giảm đi một nửa phần thưởng khối.Giao thức này hứa hẹn mở ra các khả năng thay đổi trong mô hình phí mining theo các đợt halving của Bitcoin trong tương lai.
Về CoinEx
Được thành lập vào năm 2017, CoinEx là một nền tảng giao dịch crypto toàn cầu với cam kết giúp cho việc giao dịch trở nên dễ dàng hơn. Nền tảng cung cấp một loạt các dịch vụ bao gồm giao dịch spot và margin, futures, swap, AMM và dịch vụ quản lý tài chính cho hơn 5 triệu người dùng trên hơn 200 quốc gia và khu vực.Được thành lập với ý tưởng ban đầu là tạo ra một môi trường giao dịch crypto tôn trọng và bình đẳng, CoinEx cam kết xóa bỏ các rào cản tài chính và cung cấp cho người dùng một trải nghiệm giao dịch an toàn và thuận tiện.
