Celsius Network và Voyager Digital từng là hai tên tuổi lớn trong thị trường cho vay tiền mã hóa. Họ cung cấp cho các nhà đầu tư bán lẻ lợi nhuận hàng năm (APY) cao ngất ngưởng, có khi lên tới 20%.
Giờ đây, cả hai đều đã phá sản do giá token và thanh khoản sụt giảm sau hàng loạt đợt tăng lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed).
“Các ngân hàng trung ương có thể sẽ loại bỏ 3.000 tỷ USD thanh khoản khỏi thị trường toàn cầu trong 18 tháng tới”, Alkesh Shah, nhà chiến lược tài sản mã hóa tại Bank of America, cho biết.
Phần lớn sự hỗn loạn của thị trường có khả năng bắt nguồn từ những công ty tiền số trị giá hàng tỷ USD. Walter Teng, chuyên gia chiến lược tài sản mã hóa tại Fundstrat Global Advisors, nhận định cuộc khủng hoảng thanh khoản vốn đã ảnh hưởng đến lợi suất DeFi, song một số nhân tố trung tâm thiếu trách nhiệm đã làm tình trạng này càng trầm trọng hơn.
Khi lãi suất của Fed cận mức 0, trái phiếu chính phủ và tài khoản tiết kiệm chỉ mang lại lợi suất danh nghĩa, nhiều người bắt đầu tìm đến nền tảng cho vay tiền số.
Trong thời kỳ giá tài sản mã hóa bùng nổ, các nhà đầu tư bán lẻ có thể kiếm tiền một cách dễ dàng bằng cách gửi token trên Celsius, Voyager hay Anchor. Anchor là giao thức từng được Terra (LUNA) bơm hàng triệu stablecoin UST và cung cấp lợi nhuận hàng năm (APY) lên đến 20%. Hệ thống cho vay lúc này vẫn tỏ ra hiệu quả và người dùng thậm chí có thể vay tiền mà không phải trả thêm lãi suất.
Tuy nhiên, công ty nghiên cứu Bernstein từng cảnh báo thị trường tiền mã hóa, tương tự như các tài sản rủi ro khác, có mối tương quan chặt chẽ với chính sách của Fed. Trong vài tháng qua, Bitcoin cùng các token vốn hóa lớn khác đã giảm song song với các đợt tăng lãi suất của Fed.
Nhằm kiềm chế tỷ lệ lạm phát, ngày 27/7, Fed tiếp tục tăng lãi suất thêm 0,75%, đẩy lãi suất lên mức cao nhất trong gần 4 năm.
Theo giới công nghệ, thanh khoản lao dốc trong nhiều năm qua cho thấy kỷ nguyên của tiền dễ sắp kết thúc. Shah hy vọng sẽ sớm có quy định bảo vệ chặt chẽ và thông tin cần thiết để giảm lợi suất DeFi cao phi lý như hiện tại.
Một số nền tảng chuyển tiền của khách hàng vào những nền tảng khác cũng cung cấp lợi nhuận ở mức rất cao như vậy. Đáng chú ý, chỉ cần một sự cố phát sinh, toàn bộ hệ thống sẽ đứng trên bờ vực sụp đổ.
"Hiệu ứng domino cũng giống như rủi ro liên ngân hàng vậy. Nếu tín dụng đã gia hạn không được thế chấp hay lưu trữ hợp lý, thất bại sẽ nối tiếp thất bại", Nik Bhatia, giáo sư tài chính và kinh tế kinh doanh của Đại học Nam California, giải thích.
Những người nắm quyền sẽ quyết định dòng tài chính và cách thức hoạt động của những bộ phận khác nhau. Ngoài ra, người đi vay không thực sự biết nền tảng hoạt động như thế nào.
Trái lại, nền tảng DeFi loại bỏ những bên trung gian như luật sư và ngân hàng, đồng thời chỉ dựa vào thuật toán để vận hành.
Một trong những vấn đề lớn của nhà cho vay tiền mã hóa CeFi là thiếu tài sản thế chấp để hỗ trợ khoản vay. Chẳng hạn, theo hồ sơ phá sản của Celsius, công ty có hơn 100.000 chủ nợ. Tuy nhiên, nhiều người trong số đó đã cho nền tảng vay tiền mặt mà không có bất kỳ tài sản thế chấp nào.
Nếu không có tài sản hỗ trợ đằng sau những khoản vay này, toàn bộ thỏa thuận phụ thuộc vào lòng tin và dòng tiền dễ.
Trong khi đó, ở DeFi, người đi vay phải bỏ ra hơn 100% tài sản thế chấp cho mỗi khoản vay. Nguyên nhân là DeFi có tính ẩn danh: Người cho vay không biết danh tính hay điểm tín dụng của người vay. Họ cũng không có dữ liệu khác về dòng tiền hoặc vốn để làm căn cứ quyết định gia hạn khoản vay.
Giao dịch trong DeFi được quản lý chỉ qua hợp đồng thông minh. Hợp đồng được viết trên một blockchain công khai (Ethereum, Solana) và tự động thực thi khi đáp ứng những điều kiện nhất định.
Do đó, APY được quảng cáo bởi các nền tảng DeFi như Aave và Compound thấp hơn nhiều so với Celsius và Voyager. Bên cạnh đó, APY của giao thức DeFi thay đổi dựa trên tác động thị trường thay vì cố định ở mức phần trăm hai chữ số đầy rủi ro.
Trên thực tế, các khoản vay DeFi hoạt động giống như sản phẩm giao dịch tinh vi hơn là một khoản vay tiêu chuẩn.
Dù là nhà cho vay CeFi, Celsius vẫn cố đa dạng hóa tài sản của mình trong hệ sinh thái DeFi bằng cách gửi tiền mã hóa vào những nền tảng DeFi và kiếm lợi nhuận. Vài ngày trước khi tuyên bố phá sản, Celsius bắt đầu trả nhiều khoản nợ cho các công ty cho vay DeFi như Maker và Aave. Công ty buộc phải làm vậy mới được phép giải phóng tài sản thế chấp của mình.
Andrew Keys, đồng sáng lập Darma Capital, cho rằng điều này thể hiện rõ lợi ích của hợp đồng thông minh.
"Celsius đang phải trả lại tiền cho Aave, Compound và Maker. Hợp đồng thông minh là những phần mềm 'cứng rắn' mà họ không thể thương lượng", Keys nói thêm.
Giờ đây, cả hai đều đã phá sản do giá token và thanh khoản sụt giảm sau hàng loạt đợt tăng lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed).
“Các ngân hàng trung ương có thể sẽ loại bỏ 3.000 tỷ USD thanh khoản khỏi thị trường toàn cầu trong 18 tháng tới”, Alkesh Shah, nhà chiến lược tài sản mã hóa tại Bank of America, cho biết.
Dấu chấm hết của tiền dễ
Việc tiền dễ vay chấm dứt được nhiều nhà phát triển blockchain (chuỗi khối) hàng đầu thế giới hoan nghênh. Họ cho rằng đòn bẩy chỉ thu hút những người muốn kiếm tiền nhanh chóng và cần phải có một hệ thống loại bỏ các tác nhân xấu.
Phần lớn sự hỗn loạn của thị trường có khả năng bắt nguồn từ những công ty tiền số trị giá hàng tỷ USD. Walter Teng, chuyên gia chiến lược tài sản mã hóa tại Fundstrat Global Advisors, nhận định cuộc khủng hoảng thanh khoản vốn đã ảnh hưởng đến lợi suất DeFi, song một số nhân tố trung tâm thiếu trách nhiệm đã làm tình trạng này càng trầm trọng hơn.
Khi lãi suất của Fed cận mức 0, trái phiếu chính phủ và tài khoản tiết kiệm chỉ mang lại lợi suất danh nghĩa, nhiều người bắt đầu tìm đến nền tảng cho vay tiền số.
Trong thời kỳ giá tài sản mã hóa bùng nổ, các nhà đầu tư bán lẻ có thể kiếm tiền một cách dễ dàng bằng cách gửi token trên Celsius, Voyager hay Anchor. Anchor là giao thức từng được Terra (LUNA) bơm hàng triệu stablecoin UST và cung cấp lợi nhuận hàng năm (APY) lên đến 20%. Hệ thống cho vay lúc này vẫn tỏ ra hiệu quả và người dùng thậm chí có thể vay tiền mà không phải trả thêm lãi suất.
Tuy nhiên, công ty nghiên cứu Bernstein từng cảnh báo thị trường tiền mã hóa, tương tự như các tài sản rủi ro khác, có mối tương quan chặt chẽ với chính sách của Fed. Trong vài tháng qua, Bitcoin cùng các token vốn hóa lớn khác đã giảm song song với các đợt tăng lãi suất của Fed.
Nhằm kiềm chế tỷ lệ lạm phát, ngày 27/7, Fed tiếp tục tăng lãi suất thêm 0,75%, đẩy lãi suất lên mức cao nhất trong gần 4 năm.
Theo giới công nghệ, thanh khoản lao dốc trong nhiều năm qua cho thấy kỷ nguyên của tiền dễ sắp kết thúc. Shah hy vọng sẽ sớm có quy định bảo vệ chặt chẽ và thông tin cần thiết để giảm lợi suất DeFi cao phi lý như hiện tại.
Một số nền tảng chuyển tiền của khách hàng vào những nền tảng khác cũng cung cấp lợi nhuận ở mức rất cao như vậy. Đáng chú ý, chỉ cần một sự cố phát sinh, toàn bộ hệ thống sẽ đứng trên bờ vực sụp đổ.
"Hiệu ứng domino cũng giống như rủi ro liên ngân hàng vậy. Nếu tín dụng đã gia hạn không được thế chấp hay lưu trữ hợp lý, thất bại sẽ nối tiếp thất bại", Nik Bhatia, giáo sư tài chính và kinh tế kinh doanh của Đại học Nam California, giải thích.
Tài chính phi tập trung vẫn có ưu điểm
Hiện tại chúng ta có thể dựa vào một số đặc điểm để phân biệt CeFi (tài chính tập trung) và DeFi (tài chính phi tập trung). Các nhà cho vay CeFi thường áp dụng cách tiếp cận từ trên xuống.Những người nắm quyền sẽ quyết định dòng tài chính và cách thức hoạt động của những bộ phận khác nhau. Ngoài ra, người đi vay không thực sự biết nền tảng hoạt động như thế nào.
Trái lại, nền tảng DeFi loại bỏ những bên trung gian như luật sư và ngân hàng, đồng thời chỉ dựa vào thuật toán để vận hành.
Một trong những vấn đề lớn của nhà cho vay tiền mã hóa CeFi là thiếu tài sản thế chấp để hỗ trợ khoản vay. Chẳng hạn, theo hồ sơ phá sản của Celsius, công ty có hơn 100.000 chủ nợ. Tuy nhiên, nhiều người trong số đó đã cho nền tảng vay tiền mặt mà không có bất kỳ tài sản thế chấp nào.
Nếu không có tài sản hỗ trợ đằng sau những khoản vay này, toàn bộ thỏa thuận phụ thuộc vào lòng tin và dòng tiền dễ.
Trong khi đó, ở DeFi, người đi vay phải bỏ ra hơn 100% tài sản thế chấp cho mỗi khoản vay. Nguyên nhân là DeFi có tính ẩn danh: Người cho vay không biết danh tính hay điểm tín dụng của người vay. Họ cũng không có dữ liệu khác về dòng tiền hoặc vốn để làm căn cứ quyết định gia hạn khoản vay.
Giao dịch trong DeFi được quản lý chỉ qua hợp đồng thông minh. Hợp đồng được viết trên một blockchain công khai (Ethereum, Solana) và tự động thực thi khi đáp ứng những điều kiện nhất định.
Do đó, APY được quảng cáo bởi các nền tảng DeFi như Aave và Compound thấp hơn nhiều so với Celsius và Voyager. Bên cạnh đó, APY của giao thức DeFi thay đổi dựa trên tác động thị trường thay vì cố định ở mức phần trăm hai chữ số đầy rủi ro.
Trên thực tế, các khoản vay DeFi hoạt động giống như sản phẩm giao dịch tinh vi hơn là một khoản vay tiêu chuẩn.
Dù là nhà cho vay CeFi, Celsius vẫn cố đa dạng hóa tài sản của mình trong hệ sinh thái DeFi bằng cách gửi tiền mã hóa vào những nền tảng DeFi và kiếm lợi nhuận. Vài ngày trước khi tuyên bố phá sản, Celsius bắt đầu trả nhiều khoản nợ cho các công ty cho vay DeFi như Maker và Aave. Công ty buộc phải làm vậy mới được phép giải phóng tài sản thế chấp của mình.
Andrew Keys, đồng sáng lập Darma Capital, cho rằng điều này thể hiện rõ lợi ích của hợp đồng thông minh.
"Celsius đang phải trả lại tiền cho Aave, Compound và Maker. Hợp đồng thông minh là những phần mềm 'cứng rắn' mà họ không thể thương lượng", Keys nói thêm.
