Ngay sau khi thông tin quỹ đầu tư Three Arrows Capital (3AC) vỡ nợ được thông báo, 2 nhà đồng sáng lập dường như đã lẩn trốn các chủ nợ.
Mới chỉ 2 tháng trước, khi Bitcoin chưa giảm xuống dưới 40.000 USD và quỹ đầu cơ chưa phá sản, Su Zhu, một trong hai đồng sáng lập đã có một cuộc phỏng vấn với kênh chính thức của FTX.
"Khi thị trường tràn ngập nỗi sợ hãi, mọi người có thể bắt đầu mua. Các bạn không nhất thiết bị cuốn theo theo làn sóng sợ hãi đó", Su Zhu chia sẻ.
Trong mạng lưới dày đặc của thị trường này, 3AC là nhà đầu tư mạo hiểm của một số công ty khởi nghiệp nổi tiếng. 3AC vừa vay số tiền khổng lồ để đầu tư, vừa là công ty mẹ của những quỹ non trẻ khác.
Zhu lần đầu khẳng định tên tuổi của mình vào cuối năm 2018 khi xác định chính xác thời điểm kết thúc của “mùa đông crypto”. Thời điểm đó, giá Bitcoin lao dốc đến 80%. Vì vậy, khi Bitcoin giảm từ mức đỉnh hơn 68.000 USD cuối năm 2021, ông vẫn rất lạc quan. Bằng những khoản vay lớn, 3AC đặt cược thị trường sẽ phục hồi.
Ván cược của họ đã thất bại khi thị trường vẫn tiếp tục đi xuống, xô đổ hàng loạt dự án lớn và 3AC cũng không ngoại lệ. Quỹ bắt đầu né tránh các lệnh gọi ký quỹ (margin call) từ những công ty tài trợ cho giao dịch của họ hồi giữa tháng 6 và tuyên bố phá sản vào ngày 1/7, khi Bitcoin được giao dịch dưới 20.000 USD.
Trong hồ sơ phá sản ngày 8/7, các cố vấn phụ trách thanh lý tiết lộ Zhu và Davies không hợp tác với họ và không rõ tung tích của những người sáng lập. Đến ngày 12/7, Zhu viết trên Twitter, thái độ "thiện chí" của họ đã bị lợi dụng làm "mồi nhử". Zhu, Davies và luật sư từ chối đưa ra bình luận về vụ việc.
Quá trình trỗi dậy và sụp đổ của 3AC là điều hợp lý với sự chuyển đổi của tiền mã hóa. Họ hoạt động giống như một ngân hàng, cung cấp cho người gửi lợi tức ưu đãi cùng nhiều khoản vay từ các nhà giao dịch tìm cách thu lợi. Sự phát triển nhanh chóng của ngành đã đẩy giá tiền điện tử lên và giúp vận may của 3AC nở rộ.
Bất chấp những điểm mới đầy phức tạp như hợp đồng thông minh, white paper và tài chính phi tập trung (DeFi), những quỹ như 3AC vẫn được nuôi dưỡng với lý tưởng đơn giản rằng số người mua tiền điện tử sẽ tiếp tục tăng và do đó giữ giá leo cao.
Tiền mã hóa vốn được ưa chuộng bởi tính minh bạch, một đặc tính của công nghệ blockchain. Tuy nhiên, ở mức tiền lớn như 3AC, việc vay mượn phần lớn phụ thuộc vào lòng tin giữa các bên.
3AC đã vay từ những nhà cho vay tiền điện tử lớn nhất mà không cần tiết lộ năng lực tài chính. Một lãnh đạo công ty tiền số giấu tên chỉ trích Su Zhu và Davies hóa ra cũng không khác gì những con bạc chỉ biết lao đầu vào ván cược.
Trước khi tham gia thị trường tiền điện tử, Su Zhu và Davies kinh doanh các công cụ phái sinh tại Credit Suisse Group AG (Tokyo). Năm 2012, khi chỉ mới ở độ tuổi ngoài 20, họ bắt đầu quỹ đầu cơ của riêng mình. Họ tận dụng mức chênh lệch giá giữa các phái sinh tiền tệ của những thị trường mới nổi, qua đó kiếm lợi nhuận với hy vọng thu nhập họ có được sẽ tăng lên qua nhiều giao dịch.
Khi tài sản kỹ thuật số bắt đầu phát triển vào năm 2016, Zhu và Davies nhận thấy thị trường tiền mã hóa non trẻ thậm chí còn tiềm ẩn nhiều cơ hội đầu tư chênh lệch giá hơn so với hợp đồng tiền tệ. Có thời điểm năm 2021, hợp đồng tương lai Bitcoin được giao dịch cao hơn 50% so với giá token giao ngay. Vì vậy, 3AC đã đi theo một mánh lới phổ biến trong Phố Wall, bán hợp đồng tương lai và mua giao ngay.
Họ còn có một cơ hội lớn hơn khi tiếp cận được Grayscale Bitcoin Trust (GBTC), một trong số những quỹ đầu tiên được cấp phép, cho phép người dùng tiếp cận Bitcoin một cách gián tiếp.
Các nhà đầu tư lớn như 3AC đã tìm ra cách để mua cổ phiếu GBTC với giá thấp hơn. Grayscale hỗ trợ mua cổ phiếu trực tiếp bằng cách trao Bitcoin cho quỹ tín thác. Họ có thể dễ dàng để kiếm tiền bằng cách vay Bitcoin, đổi lấy cổ phiếu rồi bán những cổ phiếu đó với giá cao.
Cuối năm 2020, 3AC là công ty nắm giữ GBTC lớn nhất, trị giá khoảng 1 tỷ USD ở thời điểm đó. Tuy nhiên, khoản tài sản này bắt đầu lao dốc từ năm 2021, khi cổ phiếu GBTC trước sức cạnh tranh gay gắt từ những sản phẩm tương tự.
3AC còn nhiều chiến lược kiếm tiền khác, như đầu tư vào DeFi. Tài chính phi tập trung giống như một bản sao của Phố Wall - với tất cả chức năng nhận tiền gửi, giao dịch, vay và bảo hiểm, nhưng ít quy định hơn - trên blockchain.
Để thay đổi thế giới, các nền tảng DeFi kêu gọi người dùng ủy thác token cho họ với những mức lãi suất hấp dẫn hơn nhiều so với ngân hàng truyền thống. Lúc này, giống như nhiều quỹ khác, 3AC vừa đi vay vừa ký gửi.
Bản thân Davies cũng đầu tư 200 triệu USD vào LUNA hồi tháng 2. Ở thời kỳ đỉnh cao, LUNA và TerraUSD trị giá tổng cộng 60 tỷ USD. Nhưng khi LUNA sập, tất cả đều tan thành mây khói.
Bão lớn không dừng lại ở đó. 3AC cũng đầu tư Ether vào Lido Finance, nền tảng staking sụp đổ vào tháng 6.
Bất kỳ ai chỉ có chút ít kiến thức về tiền điện tử cũng có thể thực hiện các giao dịch này. Zhu và Davies có khả năng tiếp cận nguồn vốn mà những nhà giao dịch tiền điện tử thông thường không có. Họ đã vay từ các công ty cho vay tài sản kỹ thuật số lớn và cá nhân giàu có, đồng thời đạt được thỏa thuận môi giới với JPMorgan Chase & Co. và Bank of America.
Tuy nhiên, 3AC nhiều lần bị cáo buộc cố che giấu, thiếu minh bạch thông tin với bên cho vay.
"Điều khiến tôi ngạc nhiên nhất sau khi 3AC sụp đổ là làm cách nào họ có thể tích lũy được rất nhiều đòn bẩy ngay từ đầu", Ryan Watkins, đồng sáng lập quỹ phòng hộ tiền điện tử Pangea Fund Management, nhận định.
Nhìn lại, 3AC luôn luôn là một bí ẩn. Bản thân quỹ này đăng ký ở Quần đảo Virgin (Anh) và được cấp phép quản lý tài sản tại Singapore. Zhu và Davies luôn khẳng định rằng toàn bộ số tiền 3 tỷ USD trong đó hoàn toàn thuộc về họ.
Ngày 30/6, Cơ quan Quản lý Tiền tệ Singapore (MAS) khiển trách 3AC do cung cấp thông tin sai lệch và vượt quá giới hạn đối với tài sản quản lý mà không áp đặt mức tiền phạt hay hình thức xử phạt nào khác. Trước khi sụp đổ, 3AC đã tìm cách chuyển trụ sở đến Dubai, đất nước đang hoan nghênh ngành công nghiệp tiền điện tử.
Khi sự việc vỡ lỡ, Zhu và Davies tìm đến các giám đốc điều hành từ một số sàn giao dịch tiền điện tử nhằm yêu cầu gói cứu trợ. Không giống như các thị trường khác, nơi các khoản vay thường dùng để kinh doanh hoặc mua nhà, nhu cầu về đòn bẩy tiền điện tử hầu như chỉ đến từ giới đầu cơ.
“Chúng ta đều đã nhận ra tiền mã hóa có mối tương quan với thế giới bên ngoài chặt chẽ hơn so với trước đây. Những doanh nghiệp tập trung như Three Arrows đang làm trầm trọng hơn sự xuất hiện của chu kỳ này", Evgeny Gaevoy, nhà sáng lập Wintermute cho hay.
Trong bức tranh lý tưởng của tiền mã hóa, tức một tương lai không có giao dịch tập trung, sự sụp đổ của 3AC sẽ không xảy ra. Người dùng chắc chắn vẫn không tránh khỏi mất tiền, nhưng tài sản của họ sẽ hiển thị minh bạch trên blockchain. Danh tiếng và mối quan hệ không còn phân định thắng thua. Các lệnh đòn bẩy thất bại, nằm dưới mức yêu cầu về tài sản thế chấp của người cho vay sẽ bị thanh lý không thương tiếc và lệnh gọi ký quỹ bị hủy bỏ.
Nhờ những động lực này, Aave, một trong những giao thức cho vay lớn nhất, có thể sống sót thành công. Thế nhưng, tương lai đó có vẻ còn xa vời. Cuộc khủng hoảng năm 2022 cũng giống như mọi cuộc khủng hoảng tài chính khác, khi nhà đầu tư tin tưởng quá mức rằng giá tài sản sẽ tăng, kéo theo đó là niềm tin đột ngột sụp đổ.
Vào tháng 5, Zhu tuyên bố lý thuyết của mình là "sai lầm đáng tiếc". Ngày 15/6, ông thông báo trên Twitter, ông và Davies “hoàn toàn cam kết giải quyết vấn đề này”. Tiếp đến, Zhu lặng lẽ xóa hashtag mang tên những giao thức như Luna khỏi tiểu sử Twitter của mình. Ảnh bìa của Zhu vẫn giữ nguyên: 3 mũi tên hướng lên, kèm theo dòng chữ "only up" (chỉ tăng).
Mới chỉ 2 tháng trước, khi Bitcoin chưa giảm xuống dưới 40.000 USD và quỹ đầu cơ chưa phá sản, Su Zhu, một trong hai đồng sáng lập đã có một cuộc phỏng vấn với kênh chính thức của FTX.
"Khi thị trường tràn ngập nỗi sợ hãi, mọi người có thể bắt đầu mua. Các bạn không nhất thiết bị cuốn theo theo làn sóng sợ hãi đó", Su Zhu chia sẻ.
Quỹ đầu tư máu mặt trong thị trường tiền số
Su Zhu điều hành 3AC với người bạn Kyle Davies. Dù số tài sản trị giá vài tỷ USD là quá nhỏ so với các quỹ ở Phố Wall, 3AC vẫn đủ sức vươn lên vị thế dẫn đầu trong thế giới tiền điện tử.Trong mạng lưới dày đặc của thị trường này, 3AC là nhà đầu tư mạo hiểm của một số công ty khởi nghiệp nổi tiếng. 3AC vừa vay số tiền khổng lồ để đầu tư, vừa là công ty mẹ của những quỹ non trẻ khác.
Zhu lần đầu khẳng định tên tuổi của mình vào cuối năm 2018 khi xác định chính xác thời điểm kết thúc của “mùa đông crypto”. Thời điểm đó, giá Bitcoin lao dốc đến 80%. Vì vậy, khi Bitcoin giảm từ mức đỉnh hơn 68.000 USD cuối năm 2021, ông vẫn rất lạc quan. Bằng những khoản vay lớn, 3AC đặt cược thị trường sẽ phục hồi.
Ván cược của họ đã thất bại khi thị trường vẫn tiếp tục đi xuống, xô đổ hàng loạt dự án lớn và 3AC cũng không ngoại lệ. Quỹ bắt đầu né tránh các lệnh gọi ký quỹ (margin call) từ những công ty tài trợ cho giao dịch của họ hồi giữa tháng 6 và tuyên bố phá sản vào ngày 1/7, khi Bitcoin được giao dịch dưới 20.000 USD.
Trong hồ sơ phá sản ngày 8/7, các cố vấn phụ trách thanh lý tiết lộ Zhu và Davies không hợp tác với họ và không rõ tung tích của những người sáng lập. Đến ngày 12/7, Zhu viết trên Twitter, thái độ "thiện chí" của họ đã bị lợi dụng làm "mồi nhử". Zhu, Davies và luật sư từ chối đưa ra bình luận về vụ việc.
Quá trình trỗi dậy và sụp đổ của 3AC là điều hợp lý với sự chuyển đổi của tiền mã hóa. Họ hoạt động giống như một ngân hàng, cung cấp cho người gửi lợi tức ưu đãi cùng nhiều khoản vay từ các nhà giao dịch tìm cách thu lợi. Sự phát triển nhanh chóng của ngành đã đẩy giá tiền điện tử lên và giúp vận may của 3AC nở rộ.
Bất chấp những điểm mới đầy phức tạp như hợp đồng thông minh, white paper và tài chính phi tập trung (DeFi), những quỹ như 3AC vẫn được nuôi dưỡng với lý tưởng đơn giản rằng số người mua tiền điện tử sẽ tiếp tục tăng và do đó giữ giá leo cao.
Sự thiếu minh bạch
Sự sụp đổ của 3AC kéo theo Voyager Digital, có trụ sở tại Canada. Công ty này đã ngừng hoạt động sau khi 3AC vỡ nợ với khoản vay trị giá hơn 650 triệu USD. Khách hàng của quỹ, trong đó có rất nhiều nhà đầu tư thông thường, đã bị đóng băng tài khoản và không thể lấy lại toàn bộ tài sản.
Tiền mã hóa vốn được ưa chuộng bởi tính minh bạch, một đặc tính của công nghệ blockchain. Tuy nhiên, ở mức tiền lớn như 3AC, việc vay mượn phần lớn phụ thuộc vào lòng tin giữa các bên.
3AC đã vay từ những nhà cho vay tiền điện tử lớn nhất mà không cần tiết lộ năng lực tài chính. Một lãnh đạo công ty tiền số giấu tên chỉ trích Su Zhu và Davies hóa ra cũng không khác gì những con bạc chỉ biết lao đầu vào ván cược.
Trước khi tham gia thị trường tiền điện tử, Su Zhu và Davies kinh doanh các công cụ phái sinh tại Credit Suisse Group AG (Tokyo). Năm 2012, khi chỉ mới ở độ tuổi ngoài 20, họ bắt đầu quỹ đầu cơ của riêng mình. Họ tận dụng mức chênh lệch giá giữa các phái sinh tiền tệ của những thị trường mới nổi, qua đó kiếm lợi nhuận với hy vọng thu nhập họ có được sẽ tăng lên qua nhiều giao dịch.
Khi tài sản kỹ thuật số bắt đầu phát triển vào năm 2016, Zhu và Davies nhận thấy thị trường tiền mã hóa non trẻ thậm chí còn tiềm ẩn nhiều cơ hội đầu tư chênh lệch giá hơn so với hợp đồng tiền tệ. Có thời điểm năm 2021, hợp đồng tương lai Bitcoin được giao dịch cao hơn 50% so với giá token giao ngay. Vì vậy, 3AC đã đi theo một mánh lới phổ biến trong Phố Wall, bán hợp đồng tương lai và mua giao ngay.
Họ còn có một cơ hội lớn hơn khi tiếp cận được Grayscale Bitcoin Trust (GBTC), một trong số những quỹ đầu tiên được cấp phép, cho phép người dùng tiếp cận Bitcoin một cách gián tiếp.
Các nhà đầu tư lớn như 3AC đã tìm ra cách để mua cổ phiếu GBTC với giá thấp hơn. Grayscale hỗ trợ mua cổ phiếu trực tiếp bằng cách trao Bitcoin cho quỹ tín thác. Họ có thể dễ dàng để kiếm tiền bằng cách vay Bitcoin, đổi lấy cổ phiếu rồi bán những cổ phiếu đó với giá cao.
Cuối năm 2020, 3AC là công ty nắm giữ GBTC lớn nhất, trị giá khoảng 1 tỷ USD ở thời điểm đó. Tuy nhiên, khoản tài sản này bắt đầu lao dốc từ năm 2021, khi cổ phiếu GBTC trước sức cạnh tranh gay gắt từ những sản phẩm tương tự.
3AC còn nhiều chiến lược kiếm tiền khác, như đầu tư vào DeFi. Tài chính phi tập trung giống như một bản sao của Phố Wall - với tất cả chức năng nhận tiền gửi, giao dịch, vay và bảo hiểm, nhưng ít quy định hơn - trên blockchain.
Để thay đổi thế giới, các nền tảng DeFi kêu gọi người dùng ủy thác token cho họ với những mức lãi suất hấp dẫn hơn nhiều so với ngân hàng truyền thống. Lúc này, giống như nhiều quỹ khác, 3AC vừa đi vay vừa ký gửi.
Thảm họa ập đến
Khi giá tiền điện tử giảm mạnh, các dự án DeFi liên tiếp đón bão lớn. Anchor Protocol, vốn từng cung cấp lãi suất đến 20%, sụp đổ cùng hệ sinh thái LUNA của Do Kwon vào tháng 5, cuốn theo hàng tỷ USD của các nhà đầu tư.Bản thân Davies cũng đầu tư 200 triệu USD vào LUNA hồi tháng 2. Ở thời kỳ đỉnh cao, LUNA và TerraUSD trị giá tổng cộng 60 tỷ USD. Nhưng khi LUNA sập, tất cả đều tan thành mây khói.
Bão lớn không dừng lại ở đó. 3AC cũng đầu tư Ether vào Lido Finance, nền tảng staking sụp đổ vào tháng 6.
Bất kỳ ai chỉ có chút ít kiến thức về tiền điện tử cũng có thể thực hiện các giao dịch này. Zhu và Davies có khả năng tiếp cận nguồn vốn mà những nhà giao dịch tiền điện tử thông thường không có. Họ đã vay từ các công ty cho vay tài sản kỹ thuật số lớn và cá nhân giàu có, đồng thời đạt được thỏa thuận môi giới với JPMorgan Chase & Co. và Bank of America.
Tuy nhiên, 3AC nhiều lần bị cáo buộc cố che giấu, thiếu minh bạch thông tin với bên cho vay.
"Điều khiến tôi ngạc nhiên nhất sau khi 3AC sụp đổ là làm cách nào họ có thể tích lũy được rất nhiều đòn bẩy ngay từ đầu", Ryan Watkins, đồng sáng lập quỹ phòng hộ tiền điện tử Pangea Fund Management, nhận định.
Nhìn lại, 3AC luôn luôn là một bí ẩn. Bản thân quỹ này đăng ký ở Quần đảo Virgin (Anh) và được cấp phép quản lý tài sản tại Singapore. Zhu và Davies luôn khẳng định rằng toàn bộ số tiền 3 tỷ USD trong đó hoàn toàn thuộc về họ.
Ngày 30/6, Cơ quan Quản lý Tiền tệ Singapore (MAS) khiển trách 3AC do cung cấp thông tin sai lệch và vượt quá giới hạn đối với tài sản quản lý mà không áp đặt mức tiền phạt hay hình thức xử phạt nào khác. Trước khi sụp đổ, 3AC đã tìm cách chuyển trụ sở đến Dubai, đất nước đang hoan nghênh ngành công nghiệp tiền điện tử.
Khi sự việc vỡ lỡ, Zhu và Davies tìm đến các giám đốc điều hành từ một số sàn giao dịch tiền điện tử nhằm yêu cầu gói cứu trợ. Không giống như các thị trường khác, nơi các khoản vay thường dùng để kinh doanh hoặc mua nhà, nhu cầu về đòn bẩy tiền điện tử hầu như chỉ đến từ giới đầu cơ.
“Chúng ta đều đã nhận ra tiền mã hóa có mối tương quan với thế giới bên ngoài chặt chẽ hơn so với trước đây. Những doanh nghiệp tập trung như Three Arrows đang làm trầm trọng hơn sự xuất hiện của chu kỳ này", Evgeny Gaevoy, nhà sáng lập Wintermute cho hay.
Trong bức tranh lý tưởng của tiền mã hóa, tức một tương lai không có giao dịch tập trung, sự sụp đổ của 3AC sẽ không xảy ra. Người dùng chắc chắn vẫn không tránh khỏi mất tiền, nhưng tài sản của họ sẽ hiển thị minh bạch trên blockchain. Danh tiếng và mối quan hệ không còn phân định thắng thua. Các lệnh đòn bẩy thất bại, nằm dưới mức yêu cầu về tài sản thế chấp của người cho vay sẽ bị thanh lý không thương tiếc và lệnh gọi ký quỹ bị hủy bỏ.
Nhờ những động lực này, Aave, một trong những giao thức cho vay lớn nhất, có thể sống sót thành công. Thế nhưng, tương lai đó có vẻ còn xa vời. Cuộc khủng hoảng năm 2022 cũng giống như mọi cuộc khủng hoảng tài chính khác, khi nhà đầu tư tin tưởng quá mức rằng giá tài sản sẽ tăng, kéo theo đó là niềm tin đột ngột sụp đổ.
Vào tháng 5, Zhu tuyên bố lý thuyết của mình là "sai lầm đáng tiếc". Ngày 15/6, ông thông báo trên Twitter, ông và Davies “hoàn toàn cam kết giải quyết vấn đề này”. Tiếp đến, Zhu lặng lẽ xóa hashtag mang tên những giao thức như Luna khỏi tiểu sử Twitter của mình. Ảnh bìa của Zhu vẫn giữ nguyên: 3 mũi tên hướng lên, kèm theo dòng chữ "only up" (chỉ tăng).
